توجه ملا صدرا به حکم فلسفی ابن سینا دربارۀ نحوۀ ادراک وحدت و کثرت و به کارگیری اصولی همچون اصالت وجود، وحدت وجود، اشتداد وجود، مساوقت صفات کمالی و وجود سبب شده است که ملا صدرا در عرصۀ زیبایی به اصولی همچون اصالت زیبایی، وحدت زیبایی، و اشتداد زیبایی، اگرچه بدون نام بردن صریح از آن ها، پای بند گردد. سنخ شناسی ملا صدرا از انسان ها و توجه به رابطۀ سنخیت میان علت و معلول این اجازه را به ما می دهد که...

توجه ملا صدرا به حکم فلسفی ابن‌سینا دربارۀ نحوۀ ادراک وحدت و کثرت و به‌کارگیری اصولی همچون اصالت وجود،‌ وحدت وجود، اشتداد وجود، مساوقت صفات کمالی و وجود سبب شده است که ملا صدرا در عرصۀ زیبایی به اصولی همچون اصالت زیبایی،‌ وحدت زیبایی، و اشتداد زیبایی، اگرچه بدون نام بردن صریح از آن‌ها، پای‌بند گردد. سنخ‌شناسی ملا صدرا از انسان‌ها و توجه به رابطۀ سنخیت میان علت و معلول این اجازه را به ما می‌دهد ...

نظریه وحدت وجود عرفا همواره مورد توجه فیلسوفان اسلامی بوده است. در تبیین فلسفی ارائه شده صدرا از نظریه وحدت وجود عرفا هم از وحدت تشکیکی وجود و هم از وحدت شخصی وجود سخن به میان آمده است. طرح نظریه وحدت شخصی وجود در سه حوزه وجودشناسی، معرفت شناسی و الهیاتی مستلزم آثار و لوازمی است که باعث تغییر و دگرگونی در مفاهیم فلسفی می شود. به طوری که با طرح این نظریه، فلسفه ای که از آن با عنوان فلسفه کهن یاد...

تفسیرهای گوناگون و متضاد از مسئلۀ اصالت و اعتباریت نزد سهروردی و عدم توجه عمیق به تصریحات وی، مجادلاتی پردامنه را برانگیخته است؛ از جمله اینکه اگر سهروردی وجود را امری اعتباری می­داند، چگونه نفوس انسانی و مافوق آن را دارای وجودی بسیط و بدون ماهیت تلقی می­کند؛ به ­گونه ای که ملاصدرا ناچار می­شود برای رفع تناقض، دست به تأویل عبارات وی بزند. هدف اصلی پژوهش پیش رو، که به روش تحلیل و مقایسه به دست آ...

تأثیر و تأثر در میان در میان اندیشمندان، امری طبیعی و مستحسن است. هر متفکری بی گمان ساختار و محتوای اندیشه خود را تا حدود زیادی مرهون اندیشمندان پیش از خود است و بدین منوال با میراث خود در بافت اندیشه آیندگان دارای تأثیر. گاهی نوشته ای خاص چنان در بزرگی تأثیر می گذارد که خواسته یا ناخواسته در قالب بندی فصول اثر یا آثار او خود را به روشنی نشان می دهد و ممکن است شدت تأثیر به حدی باشد که در مقایسه...

این مساله که ملاء خارج را چه چیزی تشکیل داده است یکی از مهمترین مباحث فلسفه را به خود اختصاص می دهد که بعض حکما مانند میر داماد در این مساله اصالت الماهوی اند و قائل بدین مطلب اند که ملا خارج را ماهیات موجوده تشکیل داده اند، بعض از حکما مانند مشایین قائل به اصالت وجود و تاصل ماهیت هستند، بدین معنا که ماهیت را به طفیل وجود در خارج متحقق می دانند ولیکن صدرا قائل به اصالت وجود و اعتباریت ماهیت است...

ملا رجبعلی تبریزی از فیلسوفان دوره صفوی و معاصر صدرالمتألهین فیلسوف بزرگ جهان اسلام است. با وجود این که تبریزی معاصر ملاصدراست به شدت با اصالت وجود مخالفت می کند و به اثبات اصالت ماهیت می پردازد. او در عین حال وجود را امری خارجی و فرع بر ماهیت می داند. به نظر می رسد این دیدگاه متأثر از تعریف وی از ماهیت و وجود و رابطه آن دو در خارج است. در مقاله حاضر به تشریح تعریف تبریزی از ماهیت و وجود و نسبت...

ملا صدرا نفس انسانی را اصلی حیاتی و سرچشمه واقعیتی قدرتمند، فرا زمانی و فرا مکانی می داندکه به مثابه نشانه ای از جنبه الهی در انسان به ودیعه نهاده شده است؛ به نظر وی، این حقیقتِ غیر مادیِ فعلیت یافته، از مرتبه ملکوتی خود به عالم ماده فرود می آید و در جسم انسان اقامت می کند. بنابراین حدوثش مادی است، اگرچه در بقا به مقام تجرد می رسد. این همان مضمونی است که در نظریه «جسمانیت نفس در حدوث و روحانیتش د...

در این مقاله سعی شده است تا دیدگاه‌های یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان مسلمان درباره تحلیل معنایی اوصاف الهی بیان شود. ملاصدرا، براساس مبانی خود در باب اصالت وجود، تشکیک وجود، اشتراک معنوی مفهوم وجود و...، نتیجه گرفته است که همه اوصاف سلبی خداوند، در حقیقت سلب سلب بوده و همه آنها به سلب امکان از ذات خداوند بازگشت می‌کنند. همه اوصاف ایجابی نیز گرچه به لحاظ مفهوم با یکدیگر متفاوت هستند، به حسب مصداق وا...

در الهیات ادیان، این مسأله که سرانجام آدمی چه خواهد شد و نجات او از دردها و رنج ها چگونه ممکن است، همواره از پرسش های کلیدی بوده است. در مباحث کلامی قدیم و جدید در زمینه نجات اخروی انسان سه دسته نظریۀ عمده یافت می شود که زیر سه عنوان انحصارگرایی، شمول گرایی و کثرت­گرایی جای می گیرند. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که آیا می­توان نظریۀ صدرالدین شیرازی دربارۀ نجات را نیز در یکی از این دسته­...